Czym jest ortodoncja?

1. Jak sprawdzić, czy konieczne jest leczenie ortodontyczne?
2. Na czym polega leczenie ortodontyczne?

Ortodoncja jest dziedziną stomatologii, która zajmuje się korygowaniem nieprawidłowego ustawienia zębów i szczęk. Zęby skrzywione oraz zęby, które nie pasują do siebie, są trudniejsze w czyszczeniu, są narażone na utratę na skutek próchnicy zębów i chorób przyzębia, jak również dodatkowo obciążają mięśnie żwacze, co może być przyczyną bólów głowy, zespołu SSŻ, a także bólów szyi, barków i pleców. Skrzywione lub znajdujące się w niewłaściwym miejscu zęby mogą mieć niekorzystny wpływ na wygląd.

Korzyści z leczenia ortodontycznego obejmują poprawę stanu zdrowia jamy ustnej, poprawę wyglądu oraz większą szansę na zachowanie zębów przez całe życie.

Tylko dentysta lub ortodonta jest w stanie określić, czy pacjent może odnieść korzyści z leczenia ortodontycznego. Na podstawie narzędzi diagnostycznych, które obejmują pełen wywiad medyczny i stomatologiczny, badanie kliniczne, gipsowe odciski uzębienia oraz specjalne badania rentgenowskie i zdjęcia, ortodonta lub dentysta może zdecydować, czy należy zastosować leczenie ortodontyczne, jak również opracować plan leczenia odpowiedni dla danego pacjenta.

Kandydatami do leczenia ortodontycznego mogą być osoby, u których występują następujące objawy:

• przodozgryz górny, w którym górne przednie zęby są wysunięte za bardzo do przodu (wystają) ponad zębami dolnymi
• wysunięcie żuchwy — wygląd „buldoga”, w którym zęby dolne są wysunięte za bardzo do przodu lub zęby górne są cofnięte za bardzo do tyłu
• zgryz krzyżowy, w którym zęby górne nie zachodzą nieco z przodu zębów dolnych przy normalnym gryzieniu
• zgryz otwarty — wolna przestrzeń pomiędzy powierzchniami gryzącymi zębów przednich lub bocznych, gdy zęby tylne stykają się ze sobą
• przemieszczenie linii środkowej, w którym środek zębów górnych przednich nie leży w jednej linii ze środkiem zębów dolnych przednich
• szpary — przestrzenie lub odstępy pomiędzy zębami wynikające z utraty zębów lub sytuacja, w której zęby nie „wypełniają” jamy ustnej
• stłoczenie zębów — w którym zębów jest zbyt dużo i nie mieszczą się one w wyrostku zębodołowym

Istnieje wiele różnych rodzajów aparatów, zarówno stałych, jak i ruchomych, przeznaczonych do przemieszczania zębów, ćwiczenia mięśni i wpływania na wzrost szczęk. Urządzenia te działają poprzez wywieranie delikatnego ucisku na zęby i szczęki. Skuteczność metod ortodontycznych jest uzależniona od stopnia nasilenia problemu.

Aparaty stałe obejmują:

• aparaty ortodontyczne — najczęściej stosowane urządzenia stałe, składają się z pierścieni, drutów i zamków. Pierścienie są mocowane wokół zębów i służą jako miejsce zakotwiczenia aparatu, natomiast zamki są najczęściej przyklejane do przedniej powierzchni zębów. Łuki z drutu przechodzą przez zamki i są umocowane do pierścieni. Zaciśnięcie łuku z drutu powoduje wywarcie nacisku na zęby, co prowadzi do ich stopniowego przemieszczenia do właściwego położenia. Zamki są zwykle regulowane co miesiąc w taki sposób, aby uzyskać pożądane wyniki; leczenie takie może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. Stosowane obecnie aparaty ortodontyczne są mniejsze, lżejsze i wyglądają o wiele mniej „metalicznie”, niż miało to miejsce w przeszłości. Są one dostępne w jasnych kolorach dla dzieci, jak również w wyraźnych stylach, preferowanych przez wiele osób dorosłych.
• specjalne aparaty stałe — używane do kontrolowania niepożądanych nawyków, takich jak ssanie kciuka lub „popychanie” zębów językiem; urządzenia te są mocowane do zębów za pomocą pierścieni. Z uwagi na to, że są one bardzo niewygodne podczas jedzenia, powinny być używane jedynie jako ostateczność.
• stałe aparaty utrzymujące odstęp — jeżeli dziecko wcześnie utraci ząb, stosuje się aparat utrzymujący odstęp do czasu pojawienia się zęba stałego. Do zęba znajdującego się obok wolnego miejsca mocuje się pierścień i rozciąga się drut do zęba po przeciwnej stronie wolnej przestrzeni.

Aparaty ruchome obejmują:

• aparaty wyrównujące (typu aligner) — alternatywa dla tradycyjnych aparatów ortodontycznych dla dorosłych; szeregowe aparaty wyrównujące są coraz częściej używane przez ortodontów do przemieszczania zębów w taki sam sposób, jak ma to miejsce w przypadku aparatów stałych, lecz bez metalowych drutów i zamków. Aparaty wyrównujące są niemal niewidoczne i są wyjmowane podczas jedzenia, szczotkowania zębów i czyszczenia nicią dentystyczną.
• ruchome aparaty utrzymujące odstęp — funkcja tych urządzeń jest taka sama, jak w przypadku stałych aparatów utrzymujących odstęp. Są one wykonane z dopasowanej do szczęki akrylowej podstawy oraz plastikowych lub drucianych odgałęzień umieszczanych pomiędzy poszczególnymi zębami w celu utrzymania otwartych przestrzeni pomiędzy nimi.
• aparaty do repozycjonowania szczęki — określane także jako wyciągi, są zakładane na górną lub dolną szczękę i pomagają wyćwiczyć zamykanie żuchwy w korzystniejszej pozycji. Znajdują one zastosowanie w dysfunkcjach stawu skroniowo-żuchwowego (DSSŻ).
• separatory warg i policzków — są one przeznaczone do utrzymywania warg lub policzków z daleka od zębów. Mięśnie warg i policzków mogą wywierać nacisk na zęby, a separatory te pomagają zmniejszyć ten nacisk.
• ekspander podniebienny (retainer) — aparat przeznaczony do poszerzania łuku szczęki górnej. Jest to plastikowa płytka, która jest dopasowana do sklepienia jamy ustnej. Nacisk w kierunku na zewnątrz wywierany na płytkę przez śruby zmusza stawy w kościach podniebienia do podłużnego otwarcia się, co powoduje poszerzenie powierzchni podniebienia.
• ruchome klamry — aparaty te są noszone na sklepieniu jamy ustnej i zabezpieczają one zęby przed przesunięciem się do poprzedniego położenia. Po zmodyfikowaniu mogą one także być używane do zapobiegania ssaniu kciuka.
• wyciąg mocowany na głowie — ten aparat składa się z paska umieszczonego z tyłu głowy i umocowanego z przodu do metalowego drutu lub łuku twarzy. Aparat taki spowalnia wzrost szczęki górnej i utrzymuje zęby tylne tam, gdzie znajdują się obecnie, przy jednoczesnym cofnięciu zębów przednich.

Wysunięcie żuchwy	Zgryz otwarty	Stłoczenie zębów

Zgryz krzyżowy	Przodozgryz górny

02/2001