Ortodoncja i leczenie ortodontyczne

Ortodoncja to gałąź stomatologii zajmująca się prostowaniem nieprawidłowo ułożonych zębów i szczęki. Krzywe i niepasujące do siebie zęby trudniej jest wyczyścić, a ryzyko ich utraty jest większe ze względu na rozwijającą się próchnicę i chorobę przyzębia. Obciążają one również mięśnie żwaczowe, co w konsekwencji może powodować ból głowy, szyi, ramion i pleców oraz zwiększać ryzyko wystąpienia zespołu stawu skroniowo-żuchwowego. Co więcej, krzywe i nieprawidłowo ułożone zęby psują również wizerunek danej osoby.

Korzyści płynące z leczenia ortodontycznego obejmują poprawę zdrowia jamy ustnej, atrakcyjniejszy wygląd oraz większe szanse na to, że zęby będą pełnić swoją rolę przez całe życie.

Jak wyjaśnia dr Kamila Wasiluk, ortodonta to lekarz stomatolog specjalizujący się w ortodoncji. Po ukończeniu pięcioletnich studiów stomatologicznych następuje rok stażu. Następnie dentysta może podjąć szkolenie specjalizacyjne z zakresu ortodoncji, które trwa trzy lata.

Skąd możesz wiedzieć, że potrzebujesz leczenia ortodontycznego?

Jak wyjaśnia portal Medonet, pierwszym etapem leczenia ortodontycznego jest konsultacja z lekarzem ortodontą, który może wykonać badania wewnątrzustne i ocenę zgryzu, tkanek i stanu uzębienia. Może on również skierować pacjenta na wykonanie zdjęć – pantomogramu i cefalogramu – i wykonać odciski.

Jeśli występuje u Ciebie któraś z poniższych wad, być może potrzebujesz leczenia ortodontycznego:

Nadmiernie wysunięty górny łuk zębowy, czyli „sterczące zęby” — górne przednie zęby są za bardzo wysunięte do przodu w stosunku do zębów dolnych
Nadmiernie wysunięty dolny łuk zębowy — dolne zęby są za bardzo wysunięte do przodu lub górne zęby są za bardzo cofnięte
Zgryz krzyżowy — uzębienie dolne zachodzi na górne
Zgryz otwarty — zęby przednie i siekacze nie zachodzą na siebie do końca
Przesunięta linia pośrodkowa— linia pośrodkowa w łuku górnym nie pokrywa się z linią pośrodkową w łuku dolnym
Przerwy — przestrzenie między zębami powstałe na skutek utraty zębów lub niepełnego wypełnienia jamy ustnej
Stłoczenie — za duża liczba zębów w stosunku do długości łuku zębowego

Na czym polega leczenie ortodontyczne?

W leczeniu ortodontycznym stosuje się wiele typów aparatów, zarówno stałych, jak i ruchomych, przeznaczonych do przemieszczania zębów, wzmacniania mięśni i wspomagania wzrostu szczęki. Wywierają one lekki nacisk na zęby i szczęki. Skuteczność każdego z tych aparatów zależy od powagi problemu.

Aparaty stałe to m.in.:

Aparaty ortodontyczne — najpopularniejsze aparaty stałe. Składają się z zamków, łuków i ligatur. Zamki przyklejane są do zębów i unieruchamiają cały aparat. Łuki przebiegają przez szczeliny zamków, wywierając nacisk na zęby i stopniowo przesuwając je na właściwe miejsce. Ligatury odpowiadają za utrzymanie łuków w zamkach. Aparaty zwykle reguluje się co miesiąc, zapewniając prawidłowy efekt, który staje się widoczny po kilku miesiącach lub latach. W porównaniu ze swoimi poprzednikami współczesne aparaty są mniejsze, lżejsze i składają się z mniejszej liczby metalowych elementów. Dostępne są kolorowe i przezroczyste wersje; pierwsze popularne są wśród dzieci, a drugie preferowane są przez dorosłych.
Specjalne aparaty stałe — przeznaczone są dla osób z nawykiem ssania kciuka lub wystawiania języka. Mocowane są do zębów za pomocą ligatur. Zwykle wiążą się z dużym dyskomfortem podczas spożywania posiłków, dlatego powinny być stosowane jako ostatnia deska ratunku.
Stałe utrzymywacze przestrzeni — jeśli dziecko za wcześnie utraci ząb mleczny, utrzymywacz przestrzeni zapobiegnie zsuwaniu się zębów aż do ukazania się zęba stałego. Do zęba znajdującego się obok pustej przestrzeni mocowana jest gumka, a do zęba po drugiej stronie przeciągany jest drut.

Aparaty ruchome to m.in.:

Aparaty nakładkowe (alignery) — aparaty te stanowią alternatywę dla tradycyjnych aparatów ortodontycznych dla dorosłych i stają się coraz popularniejsze w środowisku ortodontów. Przemieszczają zęby podobnie jak stałe aparaty ortodontyczne, jednak nie wykorzystują metalowych drutów ani zamków. Alignery są niemal przezroczyste i można je zdejmować w porze posiłku, szczotkowania i nitkowania.
Ruchome utrzymywacze przestrzeni — pełnią taką samą funkcję, co stałe utrzymywacze przestrzeni. Zbudowane są z podstawowych elementów akrylowych, które zakłada się na szczękę, oraz z plastikowych lub drucianych gałęzi, umieszczanych między konkretnymi zębami i utrzymującymi między nimi otwartą przestrzeń.
Aparaty do repozycjonowania szczęki — aparaty te, zwane również szynami, poszerzają łuk szczęki górnej. Są to plastikowe płytki, które umieszcza się na dolnej lub górnej szczęce. Wspomagają pracę szczęki, dzięki czemu zaczyna zamykać się ona prawidłowo. Stosowane są również u osób z zespołem stawu skroniowo-żuchwowego.
Ochraniacze wargowe i policzkowe — utrzymują wargi lub policzki z dala od zębów. Mięśnie tych części twarzy mogą wywierać nacisk na zęby, zaś ochraniacze skutecznie temu zapobiegają.
Ekspander podniebienny — aparat wykorzystywany do poszerzenia łuku szczęki górnej. Jest to plastikowa płytka przylegająca do podniebienia. Nacisk zewnętrzny wywierany na płytkę za pomocą śrub powoduje rozciąganie stawów kości podniebienia, poszerzając tym samym jego okolicę.
Ruchomy aparat retencyjny — zakładany jest na podniebienie i zapobiega przesuwaniu się zębów na poprzednie pozycje. Można go również zmodyfikować i stosować u osób z nawykiem ssania kciuków.
Zewnętrzny aparat ortodontyczny — pacjentowi umieszcza się z tyłu głowy specjalny pasek, który następnie przywiązuje się do metalowego drutu znajdującego się z przodu głowy lub do łuku twarzowego. Aparaty tego typu spowalniają wzrost górnej szczęki i utrzymują tylne zęby w miejscu, jednocześnie cofając zęby przednie.