Owrzodzenia, nadżerki i inne zmiany w jamie ustnej i jej okolicach

Jama ustna służy nam do wielu różnych zadań, dlatego pojawienie się bolesnej zmiany na podniebieniu, policzkach czy języku może powodować znaczny dyskomfort w codziennym funkcjonowaniu. Rany, podrażnienia i owrzodzenia w jamie ustnej pojawiają się na skutek działania różnych czynników, od infekcji po urazy mechaniczne. Czasami mogą wskazywać na poważniejszy problem zdrowotny. Zidentyfikowanie źródła problemu jest kluczowe dla skutecznego leczenia, dlatego ważne jest, aby zwracać uwagę na te zmiany i nie ignorować ich objawów.

W tym artykule omówimy możliwe przyczyny różnych dolegliwości pojawiających się w jamie ustnej, a dzięki naszym wskazówkom dowiesz się, jak skutecznie dbać o swoje zdrowie jamy ustnej i unikać pojawiania się bolesnych zmian.

Rodzaje zmian w jamie ustnej

Każdy z nas od czasu do czasu zauważa coś niepokojącego w swojej jamie ustnej – małe rany, przygryzienia, plamy bądź inne zmiany. Nie wszystkie są groźne, ale warto je obserwować i, w razie wątpliwości, skonsultować się z lekarzem dentystą. Do najczęściej spotykanych zmian należą nadżerki, owrzodzenia, afty czy opryszczki.

Regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym to klucz do zdrowia – pozwalają nie tylko leczyć zęby, ale też szybko zauważyć wszelkie niepokojące zmiany w jamie ustnej.

1. Nadżerki i owrzodzenia

Nadżerka to płytki ubytek nabłonka, który nie krwawi i nie pozostawia blizny. Często pokryty jest włóknikowym nalotem. Zmiany te są wilgotne, lekko zagłębione i najczęściej wynikają z urazu lub pęknięcia pęcherzyka. 

Owrzodzenie zaś to głębszy ubytek tkanki w jamie ustnej, który goi się pozostawiając bliznę. Może mieć gładką i lśniącą powierzchnię albo może być pokryte wydzieliną lub ziarniną.

Terminy „nadżerka” i „owrzodzenie” są często używane zamiennie, ale główna różnica dotyczy głębokości tych zmian i czasu gojenia.

Nadżerki w jamie ustnej: przyczyny i leczenie

Przyczyny pojawienia się nadżerek mogą być różne - od nieodpowiedniej diety i stylu życia, infekcji wirusowych, bakteryjnych lub grzybiczych, po różne choroby, np. pasożytnicze, nowotworowe, czy na tle niedoborów makro- i mikroelementów. Jednak jedną z najczęstszych przyczyn powstawania nadżerek są urazy mechaniczne. Wskutek takich urazów pojawiają w jamie ustnej pęcherzyki przypominające bąble lub mniejsze bąbelki. 

Do takich urazów, prowadzących do powstawania nadżerek, najczęściej dochodzi podczas:

• nieostrożnych zabiegów higienicznych (zbyt silne i niewłaściwe czyszczenie szczoteczką do zębów),

• wkładania do ust twardych lub ostrych przedmiotów,

• spożywania zbyt twardych pokarmów (np. chipsów),

• nagryzania błony śluzowej,

• lub podczas użytkowania aparatów ortodontycznych (zwłaszcza stałych).

W większości przypadków takie pęcherzyki są niegroźne i goją się samoistnie po kilku dniach. Jeśli jednak po 7 dniach zauważasz, że zmiana nie znika, udaj się koniecznie do dentysty.

Jedną z chorób, które manifestują się wtórnie owrzodzeniami podniebienia i jamy ustnej jest herpangina (pełna nazwa: herpangina Zahorskiego), która występuje zwykle u dzieci między 3. a 10. rokiem życia. Zmiany najczęściej obejmują tylną ścianę gardła, łuki podniebienne i migdałki. Towarzyszy im silny ból gardła i nierzadko trudności z przełykaniem. Pojawiające się pęcherzyki przekształcają się z czasem w nadżerki lub drobne owrzodzenia i ustępują po około 7 dniach.

2. Afty na podniebieniu i w innych miejscach jamy ustnej

Afty to bolesne, płytkie zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej. Mogą być małe i pojedyncze lub występować w większych grupach. Chociaż przyczyna ich powstawania nie jest w pełni znana, istnieje wiele czynników, które mogą przyczyniać się do ich rozwoju. 

Oto najczęstsze przyczyny pojawiania się aft:

• urazy mechaniczne,

• infekcje bakteryjne lub wirusowe,

• alergie i nietolerancje pokarmowe,

• niedobory w odżywianiu,

• zmiany hormonalne,

• zaburzenia emocjonalne i czynniki psychiczne,

• stres,

• czynniki genetyczne i wrodzone predyspozycje.

Afty często powstają na wewnętrznej stronie policzków, a ponadto także na: błonie śluzowej policzków, krawędzi języka, warg, dna jamy ustnej, podniebienia miękkiego, łuków podniebiennych i tylnej ściany gardła. Przed pojawieniem się afty (ok. 24-48 h przed) najczęściej odczuwalne jest pieczenie i mrowienie.

Najczęstszym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu aft nawracających jest uraz na skutek nieprawidłowo wykonanych uzupełnień protetycznych, obecności startych i ostrych zębów i innych urazów podczas spożywania pokarmów, czy szczotkowania zębów.

Jak leczyć afty?

Afty zazwyczaj goją się samoistnie ciągu 1-2 tygodni. W przypadku częstych nawrotów lub wyjątkowo bolesnych zmian, warto konsultować się ze stomatologiem, który może zalecić odpowiednie leczenie, takie jak maści, płukanki lub suplementy diety, aby złagodzić objawy i przyspieszyć proces gojenia.

3. Opryszczka nawracająca

Wystąpienie opryszczki nawracającej związane jest z infekcją wirusem opryszczki zwykłej (herpes simplex virus). Po pierwotnym zakażeniu wirus HSV pozostaje w naszym organizmie formie utajonej (lub "uśpionej"). Do wystąpienia opryszczki może dochodzić w momentach osłabionej odporności organizmu spowodowanej np. infekcjami górnych dróg oddechowych, stresem, przemęczeniem, innymi chorobami współistniejącymi, a nawet po silnym nasłonecznieniu lub oziębieniu organizmu.

W przypadku nawracającej opryszczki początkowym objawem jest pęcherzyk, który może przekształcić się w nadżerkę, a następnie w strupy, które pojawiają się tylko na ustach i skórze wokół nich.

4. Zmiany nowotworowe

Choć niektóre rodzaje owrzodzenia na podniebieniu są niegroźne, żadnego nie należy ignorować – może bowiem okazać się, że w jamie ustnej rozwija się zmiana o charakterze nowotworowym. Wszystkie zmiany, jakie pojawiają się w jamie ustnej powinny wygoić się w przeciągu dwóch tygodni. Jeżeli tak się nie dzieje, powinniśmy włączyć naszą czujność i wybrać się jak najszybciej na konsultację do lekarza dentysty.

Jak uniknąć pojawienia się owrzodzeń w jamie ustnej?

Aby uniknąć pojawienia się owrzodzeń i nadżerek w jamie ustnej, warto stosować się do poniższych kroków:

• stosuj łagodzące płyny, żele i spraye,

• nie zapominaj o odpowiednim nawadnianiu organizmu,

• spożywaj miękkie, niedrażniące pokarmy (unikaj pokarmów kwaśnych, bardzo słonych),

• nie spożywaj pokarmów gorących, by nie podrażniać dodatkowo rany na podniebieniu,

• wyeliminuj czynnik drażniący (jeśli przyczyną rany czy nadżerki jest negatywny nawyk, np. zbyt agresywne szczotkowanie zębów, warto pracować nad odpowiednią i poprawną techniką szczotkowania zębów),

• jeśli poza owrzodzeniami występują u Ciebie także inne objawy, warto zwrócić uwagę na ewentualne niedobory witamin i pierwiastków (w szczególności żelaza oraz witamin z grupy B),

• unikaj używek (alkohol, papierosy to substancje drażniące),

• stosuj płukanki na bazie ziół w celu zmniejszenia nieprzyjemnych objawów bólowych (np. na bazie szałwii lekarskiej, rumianku, tymianku czy korzenia prawoślazu - działają one ściągająco i przeciwzapalnie na błonę śluzową jamy ustnej).

Warto pamiętać, że leczenie owrzodzeń czy nadżerek zależy w dużej mierze od przyczyny ich wystąpienia. Dlatego też, w przypadku licznych i uciążliwych zmian w jamie ustnej, zdecydowanie warto udać się na konsultację do gabinetu stomatologicznego, aby dobrać odpowiednio celowane leczenie.